حوزه عمومی‌در فضای مجازی

با ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی و گستردگی اینترنت، جهان وارد دوران جدیدی شده است که با عناوین ویژه‌ای مانند «جامعه اطلاعاتی» و  «جامعه شبکه‌ای» از دوره‌های پیش از خود متمایز می‌شود. در دو دهه اخیر، همراه با توسعه و تکامل بسیار سریع ارتباطات رایانه­ای و گسترش روزافزون دسترسی مردم جوامع گوناگون به ‌اینترنت، شبکه­های رایانه­ای و تلفن‌های همراه، کوشش‌های نظری بسیاری صرف یافتن الگوهای مناسب برای مطالعه فضای مجازی و ابعاد و تأثیرات سیاسی و اجتماعی آن شده است. در جریان این تلاش­ها مفهوم حوزه عمومی‌ در چارچوب نظریات یورگن‌ هابرماس جایگاه برجسته­ای یافته است. هدف اصلی این پژوهش آن است که روشن نماید آیا از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات و علوم سیاسی در دانشگاه‌های ایران حوزه عمومی‌در فضای مجازی تشکیل شده است؟ و آیا وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی را می‌توان به عنوان مصادیق حوزه عمومی‌مجازی در نظر گرفت. برای انجام این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. بدین ترتیب که ابتدا با استفاده از نظرات اساتید علوم ارتباطات در قالب توزیع پرسشنامه، مولفه‌های 24 گانه برای سنجش نظر پاسخگویان درباره شاخص‌ها و متغیر‌های حوزه عمومی ‌مجازی مشخص شد. در مرحله بعد مولفه‌های 24 گانه به همراه پرسش‌های دیگری که ما را در تحلیل یافته‌ها یاری می‌رساند در قالب پرسشنامه‌ای تنظیم و میان پاسخگویان توزیع و اطلاعات لازم جمع آوری شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات و علوم سیاسی دانشگاه‌های کشور سه متغیر مستقل حوزه عمومی‌ در فضای مجازی شکل گرفته ‌است و وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی از مصادیق حوزه عمومی ‌در فضای مجازی هستند. همچنین یافته‌های پژوهش نشان دهنده آن است که نظریه حوزه عمومی ‌قابل بکارگیری در حوزه مجازی است اما ویژگی‌های فضای مجازی و ارتباطات با واسطه رایانه‌ای، حوزه عمومی‌ را فضایی متکثر و چند پاره ساخته است که با مدل سنتی حوزه عمومی‌ متفاوت است.